Antwerpen bij nacht. Het is niet meer wat het geweest is, hoor je van mensen die het weten kunnen. Maar voor straatfotografie leent ‘t Stad zich ook in het donker – al was ook dat vroeger misschien wel beter.
Als niet al te ijverige student van een jaar of 20 deelde ik een woning met enkele vrienden, in Nederland, op zo’n honderd kilometer van Antwerpen. Soms, als de kroegen in ons dorp om 1 uur ‘s nachts sloten, trokken we de grens over. Want in Antwerpen kenden ze geen sluitingstijd, ze hadden er veel meer soorten bier en er waren altijd merken die je nog niet had geproefd.
Ik leerde ‘t Stad kennen in het donker, kan je wel zeggen. De eerdere bezoekjes als kind met mijn ouders hadden toch een wat ander karakter.
Nuttelozen van de nacht
Ik herinner me hoe we eens op een dinsdag rond zes uur ‘s morgens het forensenleven weer op gang zagen komen, gezeten achter het zoveelste glas in een haveloos ogend etablissement in de toen even haveloze stationsbuurt. We konden ons moeilijk voorstellen dat een van ons zelf ooit zo’n forens zou worden. Waarna we met een oude Eend en een chauffeur die wettelijk geen meter meer mocht rijden, de terugreis naar Nederland aanvingen. “Knijp in mijn arm”, vroeg hij aan zijn vriendin op de passagiersstoel, “en blijf praten. Anders val ik in slaap.” Hij is later fotograaf van beroep geworden.
Jacques Brel heeft er een mooi nummer over. De nuttelozen van de nacht. Zulke mensen waren wij. En dat voelde best goed.
Nachtfotografie in Antwerpen
De eindeloze drankgelagen van toen zou ik vandaag niet meer overleven. Maar ik bezoek nog altijd graag Antwerpen bij nacht. Zonder drank, maar met een camera. Eigenlijk doe ik het te weinig: straatfotografie bij nacht. Het donker creëert zijn eigen vormenwereld. Kleuren veranderen of verdwijnen, mensen worden schaduwen.
Of fotograferen in het donker moeilijk is? Het is vooral anders. Je moet afwijkende instellingen kiezen. De ISO-waarde verhogen, een groot diafragma en een langere sluitertijd. Of je gebruikt een van de halfautomatische standen op je camera, al hebben die soms moeite met het donker, is mijn ervaring.
Maar dat is techniek: te leren of op te vertrouwen. De grootste moeilijkheid van de nacht is een mooie compositie maken. Er is minder licht, maar ook minder actie, en meer reflectie. De beelden krijgen een abstractie die ze, genomen bij daglicht, niet zouden hebben.
Licht, kleur of sfeer
Ik laat me verrassen als ik in het donker naar buiten ga. Hoge verwachtingen koester ik nooit. Ik probeer me op licht, kleur of sfeer te richten, en zie verder wie of wat er op mijn pad komt. De meeste kans op menselijk leven in je beeld heb je voor 23 uur. En daarna moet je ook wat voorzichtiger zijn, want het menselijk leven kan ‘s avonds al eens minder vriendelijk zijn.
Meestal leveren die fototochten in het donker niet geweldig veel op, toch niet naar mijn eigen maatstaven. Soms komt er wat moois uit, op onverwachte plaatsen, zoals bovenstaande foto. Die maakte ik in een gewone Berchemse woonstraat en zou in vol licht niet werken.
Ooit wil ik eens de hele nacht doorgaan. Fotograferen tot het forensenleven weer op gang komt. Me weer even een nutteloze van de nacht voelen, maar dan met een fototoestel.
Hieronder een tamelijk willekeurige greep uit (voornamelijk Antwerpse) nachtfoto’s.