Lockdown: voor menig straatfotograaf betekent dat thuis blijven. Een goed moment om een mooi fotoboek erbij te pakken. Mijn tip van het stapeltje Vers van de Pers is New York in Color 1952-1962, van Ernst Haas. Prachtig, veelzijdig en leerzaam: mocht er een hogeschool van de straatfotografie bestaan, dan zou dit boek bij het lesmateriaal horen.
Er zijn vele soorten fotografie, maar er is maar één fotograaf die ze allemaal in de vingers had: Ernst Haas (1921-1986). De Oostenrijker werd kort na de Tweede Wereldoorlog bekend met een indrukwekkende fotoreeks over de terugkeer van krijgsgevangenen in Wenen. Die foto’s waren in zwart-wit, en hoewel hij ook monochroom zijn mannetje stond, zou hij de geschiedenis in gaan als een van de pioniers van de kleurenfotografie. Haas emigreerde in 1950 naar de Verenigde Staten, waar hij snel furore maakte. In 1962 was hij de eerste fotograaf die in het Museum of Modern Art in New York een tentoonstelling hield met enkel kleurenfoto’s.
Duizendpoot Ernst Haas
Haas werkte als persfotograaf, portretteerde beroemdheden (Marilyn Monroe, Albert Einstein, Martin Luther King), gaf les in fotografie, was lid van het Magnum-agentschap en reisde de wereld af voor tal van fotoprojecten. Straatfotografie, architectuur, filmsets, mensen, dieren, bloemen, planten, landschappen, luchten, abstracties: Haas deed het allemaal, en zijn werk was nooit minder dan briljant.
Beroemd is het boek The Creation/Die Schöpfung waarin hij, geïnspireerd door het scheppingsverhaal uit de Bijbel, de wonderen van de natuur vastlegde in vaak abstracte beelden met intense, verzadigde kleuren.
Toch haalden liefhebbers van kunstfotografie lange tijd de neus op voor Haas. Niet vanwege de kwaliteit van zijn foto’s, maar omdat Haas ook reclamewerk deed, onder meer voor Marlboro. Hij werd hiervoor jarenlang min of meer doodgezwegen. Zo kan je ook vandaag nog op talloze plaatsen horen en lezen dat William Eggleston de eerste was die in het Museum of Modern Art kleurenfoto’s tentoonstelde. Dat klopt niet. Egglestons eerste kleurenexpo was veertien jaar na de solotentoonstelling van Haas.
Straatfotografie op zijn veelzijdigst
New York in Color 1952-1962 bundelt ongeveer tweehonderd van zijn kleurenfoto’s, gemaakt op straat in zijn woonplaats New York. Er zit bekend werk tussen, maar ook een aantal nooit eerder gepubliceerde foto’s. Wat hij deed was revolutionair voor die tijd. In de jaren vijftig schoten straatfotografen haast uitsluitend in zwart-wit. Kleurenfoto’s waren immers voor reclame en vakantiekiekjes, in de ogen van de artistieke wereld. Haas trok zich daar niks van aan en bewees dat je ook in kleur ongekend creatief kon zijn.
Ik heb op deze site al vaker geschreven dat straatfotografie een heel ruim genre is. Het beperkt zich voor mij niet tot het vastleggen van hoe mensen met elkaar omgaan. Ook de omgeving kan een prominente rol spelen, of zelfs de hoofdrol. New York in Color 1952-1962, mede samengesteld door Haas’ zoon Alex, sluit hierbij aan.
In dit boek kom je elke interpretatie van straatfotografie tegen, maar ook zowat elke techniek die je je kan voorstellen. De ene keer zijn de beelden rauw en realistisch, de volgende keer abstract en mysterieus. Haas fotografeert mensen, maar ook gebouwen, auto’s, gescheurde affiches, reclameborden, objecten die je niet direct herkent. De onderwerpen worden de ene keer van boven, de andere keer van onder gefotografeerd. Haas speelt lustig met reflecties, diepe contrasten, scherpte en onscherpte. Steeds weer zijn de beelden elegant gecomponeerd en voel je de dynamiek van de grootstad. En dan zwijg ik nog over die fantastische diepe, harmoniërende kleuren.
Leiter vs. Haas
De veel te vroeg gestorven Ernst Haas was een generatiegenoot van Saul Leiter, die op hetzelfde moment ook in New York op straat actief was en in kleur schoot. Hoewel ze los van elkaar werkten, zie je overeenkomsten in aanpak en sfeer, en natuurlijk herken je ook de omgeving. Wie Leiter waardeert, zal Haas ook smaken. Ze worden vaak in een adem genoemd.
Het voornaamste verschil is dat Saul Leiters werk intiemer is, bij momenten nog abstracter en met meer minder verzadigde kleuren. Haas kiest vaak voor grootsere en drukkere scènes, heeft meer oog voor architectuur en weet de hartslag van de metropool sterker te vatten. De ene is niet beter dan de andere: het waren allebei poëten in fotografie, maar met licht afwijkende accenten.
Als je houdt van straatfotografie, of nieuwe invalshoeken zoekt om je eigen werk te verbeteren, dan is het fotoboek New York in Color 1952-1962 zeker een aanrader. Prima om wat uurtjes tijdens de lockdown mee te spenderen, en anders voor onder de kerstboom.
New York in Color 1952-1962 is te vinden in diverse internetboekwinkels en in de betere (kunst)boekhandel. Wees er vlug bij, want eerdere uitgaves van Haas waren snel uitverkocht. Zijn officiële website vind je hier.