Het lijkt misschien een onnozele kwestie. Maar het maakt een groot verschil of je kiest voor een liggende dan wel een staande foto, zeker in straatfotografie. Wanneer is liggend beter? Wanneer staand?
Een liggend formaat wordt ook wel landschapsformaat genoemd. Een staande foto kennen we als portretformaat. De namen zeggen het al. Wie een landschap fotografeert, gebruikt al snel een horizontale foto. En bij een portret kiezen de meesten voor een verticale. Maar gaat het om meerdere mensen tegelijk of een actiescène houdt de fotograaf de camera meestal weer horizontaal. Allemaal vanzelfsprekende keuzes als we bedenken wat het onderwerp is.
Veel fotografen die met straatfotografie beginnen gaan uit gewoonte voor een liggend formaat. Er kan meer op. Dus ook meer van de straat, en meer actie. Heel logisch eigenlijk. En bovendien is horizontaal de natuurlijke manier om een camera vast te houden.
Toen ik me op straatfotografie ging toeleggen, maakte ik zonder veel nadenken ook vooral liggende foto’s. Maar gaandeweg kwam ik erachter dat op straat niet de regels van het landschap golden, en horizontaal niet altijd het beste werkte – net zoals een landschap soms beter overkomt op een staande foto, trouwens. Waar ik me vooral aan stoorde, was dat ik regelmatig dingen op mijn foto’s tegenkwam die ik helemaal niet in beeld wilde hebben, en die ik met een andere houding had kunnen vermijden.
Wanneer staand mooier is
Ook laat een horizontaal beeld meer van de omgeving zien. Je krijgt meer context. Maar let erop dat wat je fotografeert ook betekenis moet hebben. Wat niet nodig is, hoeft er niet op.
Er zijn heel goede redenen om op straat voor een staand formaat te kiezen:
- Op de meeste straatfoto’s staan mensen. En mensen hebben een verticale vorm. De vorm van een staande foto. Als je maar één persoon fotografeert, ziet staand er gauw beter op.
- Heb je een decor of een compositie met dominante verticale lijnen, dan benadruk je dit met een staande foto. Een toren staat mooier op een liggende foto.
- Als beweging van boven naar beneden gaat, of andersom, bekrachtigt een staande foto de kijkrichting. Een roltrap bijvoorbeeld.
- Met een staand formaat beperk je de hoeveelheid informatie die zich links en rechts van het onderwerp bevindt. Je voorkomt zo elementen die de aandacht afleiden, en je kunt het oog van de kijker beter sturen.
Een staande foto kan dus het beeld meer in harmonie brengen met het formaat, en tegelijk de focus op het onderwerp versterken.
Er zijn geen regels
Wel een kanttekening. Fotografie blijft een spel zonder spelregels, enkel met adviezen. En adviezen mag je in de wind slaan. Net zoals een beeld van een gezicht soms mooier wordt door voor een liggende foto te kiezen, zo kan zelfs een graatmager persoon die poseert voor een wolkenkrabber er soms beter uitzien als er niet voor staand wordt gekozen. Het ligt maar aan het totaalplaatje en de creativiteit waarmee dat wordt vormgegeven.
En dan zijn er nog voorstanders van vierkant, een formaat dat letterlijk en figuurlijk het midden houdt tussen liggend en staand. Vroeger was vierkant gangbaar, tegenwoordig kennen we het vooral van Instagram, dat het enigszins heeft doen herleven. Fotografeer je met een gewone camera, kan je vierkant alleen bereiken door achteraf bij te snijden. Het formaat leent zich heel goed voor symmetrie en onderwerpen die gecentreerd in de compositie staan.
Experimenteer dus gerust. Daar wordt straatfotografie alleen maar beter van. Maar kies niet op de automatische piloot voor steeds hetzelfde formaat.