Wat is de beste lens voor straatfotografie? Smaken verschillen, maar de voorkeur van de meeste fotografen gaat uit naar een standaardobjectief of een groothoeklens. En liefst geen zoom. Waarom? Omdat het voor dit genre vaak mooiere, spannendere foto’s oplevert. Maar… dat kan voor jou anders zijn.
Ik moest eraan denken toen ik een deelneemster sprak van een van mijn workshops straatfotografie in Antwerpen. Zij had in Nederland al eens een workshop gevolgd. “Neem een telelens”, kreeg ze daar als advies. “Dan kan je mensen fotograferen zonder dichtbij te moeten komen. Gewoon zoomen.”
Op zich klopt het advies. Wil je iemand vol in beeld krijgen, kan je best aan de andere kant van de straat blijven. Met een teleobjectief lukt het toch wel. En als straatfotografie je hobby is, zijn zoomlenzen die dit mogelijk maken gauw goed genoeg. Nog een voordeel: je hebt minder kans op boze blikken en lelijke commentaren. Je onderwerp merkt doorgaans toch niet dat het wordt gefotografeerd. Maar levert het foto’s op waarnaar je langer dan een keer wil kijken?
Het probleem van de telelens
Telelenzen geven een plat perspectief. Ze vervormen. Alles wordt op elkaar geperst. Voorgrond en achtergrond vallen haast samen. Een man op een fiets lijkt op een huis te zijn geplakt, ondanks dat de gevel ettelijke meters achter hem staat. Kortom, weinig scherptediepte. Bij een brandpuntsafstand van 85 mm (full frame) kan je het effect zien. Dan is het misschien niet hinderlijk, en overkomelijk als je enkel een gezicht in beeld brengt. Kom je boven de 100 mm en breng je meer in beeld dan een gezicht, voelt de kijker de afstand. Het beeld krijgt iets onnatuurlijks. Wil je met je straatscène een emotionele connectie maken, kan die vervorming funest zijn.
Een hele grote telelens valt ook op. Zo’n toeter op je camera werkt op veel mensen intimiderend. Ze denken dan aan een professional. Of, erger nog, een riooljournalist die jou in de Story wil zetten. Dat nare gevoel kan het gedrag van mensen beïnvloeden, mochten ze je toch in de smiezen hebben.
Maar… je kunt lenzen met een brandpuntsafstand van boven 100 mm ook bewust inzetten om dat platte effect uit te buiten. Je kunt er lagen mee opbouwen en zo abstractie creëren. Een beroemd voorbeeld is Saul Leiter die veel van zijn bekendste werk schoot met 85 mm of 150 mm. De kracht en de schoonheid van die foto’s zit precies in het vervreemdende effect dat hij bereikte.
Standaardlenzen
Bij de meeste straatfotografen vind je op de camera geen telelens, ook geen zoomlens, maar een groothoek- of standaardlens. Om met de laatste te beginnen, we spreken dan van een 50 mm-objectief. Althans, bij full frame-camera’s: voor digitale camera’s moet je omrekenen, al naar gelang de sensor.
Kenmerkend voor 50 mm is dat deze lens ongeveer weergeeft wat het menselijk oog ziet. Je ziet de wereld dan met de minste vervorming. Een natuurlijk beeld. Henri Cartier-Bresson, voor velen de godfather van de straatfotografie, gebruikte meestal deze brandpuntsafstand. Ze gaf ruimte aan de geometrie die hij zo belangrijk vond. Je maakt er sneller evenwichtige composities mee.
Wil je een typische straatscène beeldvullend vastleggen, moet je met een standaardobjectief wel redelijk dichtbij komen. Dat is geen dwingende voorwaarde. Je kan met een foto ook emoties oproepen door veel van de omgeving te laten zien. Die moet zich daar dan wel voor lenen. Vind je het griezelig om echt dichtbij te komen, zijn er trucs. Pretendeer bijvoorbeeld dat je iets áchter je onderwerp fotografeert, bijvoorbeeld een gevel. Werkt bijna altijd. Hier lees je meer over mensen fotograferen op straat.
Groothoek voor straatfoto’s
Onder groothoeklens verstaan we een lens van 35 mm of korter. Deze heeft een grote scherptediepte. Met een 28 mm-lens kan een nauwe straat boulevardachtige allures krijgen. Wat dicht bij de lens staat, wordt naar verhouding groter. Er is dus wel vervorming, maar een heel andere dan bij de telelens. Alles wordt groter en indrukwekkender.
De 35 mm-lens is voor velen dé lens voor straatfotografie. Het is zonder twijfel het meest populaire objectief. De reden: je lijkt als kijker middenin de actie te staan. Zulke foto’s geven betrokkenheid. Vooral als je mensen graag van dichtbij fotografeert, is de 35 mm-lens bijzonder effectief. Maar je moet dan ook echt dichtbij durven komen. Anders werkt het niet. Het vraagt dus een beetje meer moed.
Vaste lens voor straatfotografie
Wie een camera koopt, neemt er vaak een zoomlens bij. Die is geschikt voor portretten én landschappen, en je hoeft nooit van lens te wisselen. De deelnemers aan de Nederlandse workshop straatfotografie, uit het begin van dit artikel, kregen het advies om ook op straat te zoomen. Heb je een kleine zoomlens, kan je die instellen op 35 of 50 mm. Handig?
Een vaste lens, prime lens in Engels jargon, heeft voordelen. Door je te beperken, word je creatiever. Daar geloof ik nogal hard in. Als zoomen niet kan, moet je dichterbij komen. Dit verandert het beeld, maar verbetert het vaak ook. Als je een vaste lens eenmaal kent, kan je de ideale afstand vanzelf inschatten. Je weet dan op voorhand waar je moet gaan staan, en of een beeld zal werken of niet. En als daardoor iets niet mogelijk is, word je gedwongen om na te denken over wat er wél kan.
Vaste lenzen zijn lichter, kleiner en vallen minder op. Als fotograaf trek je minder de aandacht. Fijn voor wie candid shots maakt. Daar bovenop krijg je technische voordelen. Prime lenses geven een scherper beeld en presteren een stuk beter in slecht licht. Ga een keer in het donker naar buiten en vergelijk een gemiddelde zoomlens met een vaste lens. Het verschil valt je gelijk op. De vaste wint haast altijd.
Er is ook een nadeel: de prijs. Een goede vaste lens kost een stuk meer dan een zoom. Wil je graag meerdere vaste lenzen proberen, kan de tweedehandsmarkt soelaas bieden. Overigens zijn 50 mm-lenzen in de regel goedkoper dan 35 mm.
Mijn kast
Ik gebruik een systeemcamera, ook wel hybride camera genoemd. Voor dit soort toestellen worden ook vaste lenzen verkocht die tussen 35 en 50 mm in hangen. Ik heb equivalenten van 38 mm en 40 mm in de kast. De verschillen met 35 en 50 mm zijn klein. Voor de buitenwacht is het onderscheid tussen 35 of 40 mm amper waarneembaar. Als fotograaf moet je wel wennen wanneer je overschakelt.
Ik heb best lang met deze lenzen gewerkt, maar grijp tegenwoordig meestal naar 50 mm. Die sluit beter aan bij mijn stijl van fotograferen. Ik laat de omgeving graag een rol spelen in het geheel. Mensen mogen, maar moeten niet altijd prominent in beeld. De 50 mm-lens geeft dan net iets meer mogelijkheden dan de 35 mm. De foto bovenaan dit artikel is ook met 50 mm gemaakt, ‘s avonds zonder flash. Maar ik wil ook wel met andere brandpuntsafstanden te experimenteren, als ik een meer abstract beeld in gedachten heb. Ook dan gebruik ik een prime lens.
Begin dus niet automatisch met een 35 mm, omdat de meeste anderen dat doen. Probeer erachter te komen wat het best past bij het soort foto’s dat je wil maken. Op dat vlak heeft een zoomlens voordelen: je kan ermee testen en dan naderhand een geschikte prime kopen.
Toch maar een telezoom?
De moraal van het verhaal zou kunnen zijn: de beste lens voor straatfotografie is een vaste 35 of 50 mm-lens. Daarmee kan je in de meeste situaties uit de voeten en maak je relatief realistische beelden. Als je echter ongewone combinaties, kleuren en schaduwen wil vastleggen in plaats van “scènes”, kan het lonen om met een telelens te experimenteren. Het vraagt wel een meer geoefend oog om daarmee echt iets bijzonders te maken.
De beste lens voor straatfotografie is de lens die voor jou de beste foto’s oplevert. En of een foto goed is, ligt uiteindelijk aan jezelf en wat je met een camera doet.